Τι είναι η αλωπεκία;

Η Αθανασία Γ. Τσιρώνη, Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος, απόφοιτος του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, εξηγεί τι είναι η αλωπεκία (τριχόπτωση), ποια τα συμπτώματα και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί.

Αλωπεκία λέγεται η τέλεια έλλειψη ή και η αραίωση των τριχών της κεφαλής ή και του σώματος λόγω πτώσεως και σπάνια λόγω αγενεσίας.

Σε όλο το σώμα υπάρχουν 5.000.000 τρίχες. Από αυτές 1.000.000 βρίσκονται στο κεφάλι κι από αυτές 100.000 – 150.000 βρίσκονται στο τριχωτό της κεφαλής.

Πτώση από 50-100 τρίχες ημερησίως θεωρείται φυσιολογική και γενικά είναι σταθερή, γιατί ο κύκλος των τριχών είναι ασύγχρονος. (Το 80-85% των τριχών βρίσκονται στην αναγενή τους φάση, το 15 –20% στην τελογενή φάση, το 1-2% στην καταγενή και το 1-2% των τριχών είναι δυστροφικές).

Σε κάποια άτομα, όμως, η πτώση δεν είναι σταθερή και παρουσιάζει εποχιακή διακύμανση. Στην πράξη, χάνουμε λιγότερες από 100 τρίχες ημερησίως, όταν, όμως, η απώλεια είναι μεγαλύτερη, τότε η κατάσταση είναι παθολογική.

Οι αλωπεκίες διακρίνονται: σε διάχυτη (απώλεια τριχών από όλο το τριχωτό της κεφαλής), περιγεγραμμένη (κατά πλάκες) και ολική αφ’ ενός και σε παροδική και μόνιμη αφ’ ετέρου καθώς και σε ουλωτική και μη ουλωτική.

Η συχνότης της μη ουλωτικής αλωπεκίας είναι μεγάλη. Υπολογίζεται ότι το 10% των προσερχόμενων στα δερματολογικά ιατρεία παραπονούνται δια αυξημένη τριχόπτωση. Δεν είναι μόνο νέες γυναίκες αλλά και υπερήλικες και άνδρες. Η σοβαρότητα της αλωπεκίας εξαρτάται από το είδος, την ένταση και τη διάρκεια του αιτίου το οποίο την προκαλεί.

Φυσιολογικές και παθολογικές καταστάσεις στις οποίες εμφανίζεται η μη ουλωτική αλωπεκία είναι πολλές. Κυριότερες απ’ αυτές είναι: νεογνική ηλικία, μετά την εγκυμοσύνη, λοιμώδη νοσήματα, φυσικά τραύματα, εγκαύματα, ακτίνες Χ, μηχανικά τραύματα, συγκινησιακοί παράγοντες και ψυχικά νοσήματα, δερματικά νοσήματα, διαταραχές του μεταβολισμού, ταχεία απώλεια βάρους, ορμονικές διαταραχές, τοξικές ουσίες και φάρμακα: αντιπηκτικά, αντιθυρεοειδικά φάρμακα, αντιυπερχοληστερινικά, υδράργυρος, υπερβιταμίνωση Α, Λίθιο, σιμετιδίνη, βορικό κλπ.

Στη μη ουλωτική αλωπεκία περιλαμβάνονται δύο πολύ συχνά απαντώμενες αλωπεκίες οι:

Α. Γυροειδής αλωπεκία
Β. Ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία (φαλάκρα)

Α. ΓΥΡΟΕΙΔΗΣ ΑΛΩΠΕΚΙΑ: Παιδιά και νέους ενήλικες. Αφορά το 70%. Αφορά άτομα ηλικίας 5-30 ετών. Συνυπάρχει πολλάκις με αυτοάνοσα νοσήματα π.χ. λεύκη, ψωρίαση κλπ. Αιτιολογικά ενοχοποιούνται η κληρονομικότητα, ανοσολογικές ενδοκρινικές και νευροψυχικές διαταραχές. Εμφανίζεται αρχικά με μια ή περισσότερες αποψιλωτικές πλάκες στο τριχωτό της κεφαλής ή στο γένι στους άνδρες διαμέτρου 1-5 εκατοστά. Οι τρίχες ελλείπουν τελείως και το δέρμα είναι λείο, λευκωπό και μαλακό, με αρχικά διευρυμένους πόρους. Εκτός από το τριχωτό της κεφαλής μπορεί να συμμετέχουν και τα φρύδια, βλεφαρίδες, οι τρίχες του γενιού, των μασχαλών, του εφηβαίου και του σώματος. Υπάρχουν πολλές μορφές γυροειδούς, με ποικίλη πρόγνωση, ωστόσο η πρόγνωση δεν είναι σταθερή ούτε από ασθενή σε ασθενή. Διακρίνεται σε τέσσερις τύπους: τον κοινό 83%, ατοπικό 10%, προϋπερτασικό 4% και μεικτό 3%. Κι εδώ η πρόγνωση ποικίλλει από τύπο σε τύπο.

Θεραπεία: Τοπικές θεραπείες με διαλύματα αλλά και συστηματική αγωγή.

Β. ΑΝΔΡΟΓΕΝΝΕΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΛΩΠΕΚΙΑ: Οφείλεται στην επίδραση των ανδρογόνων επί των τριχοθυλάκων σε άτομα προδιατεθειμένα γενετικά. Με την αύξηση της ηλικίας η αλωπεκία επεκτείνεται. Το γενετικό υπόστρωμα της ανδρογενετικής αλωπεκίας δεν είναι πλήρως ξεκαθαρισμένο. Θεωρείται ότι ευθύνεται ένα αυτοσωματικό επικρατούν γονίδιο αλλά άλλοι πιστεύουν ότι η κληρονομικότητα είναι πολυγονιδιακή και άλλοι ότι υπάρχουν διαφορετικοί γονότυποι. Πάντως, οι ευνουχισμένοι άνδρες πριν την έναρξη της εφηβείας δεν εμφανίζουν φαλάκρα, ενώ αν τους χορηγηθεί τεστοστερόνη, η αλωπεκία παρουσιάζεται. Αυτό αποδεικνύει τον ουσιώδη ρόλο των ανδρογόνων.

Κατά την εφηβεία φυσιολογικά παρατηρείται μία ομοιόμορφη απώλεια των τριχών κατά την πρόσθια γραμμή 96% στα αγόρια και 80% στα κορίτσια. Αυτό παριστά μια φυσιολογική αλωπεκία και όχι πρώιμο στάδιο της ανδρογενετικής αλωπεκίας.

Στο 5% των αρρένων πριν τα 20 έτη αρχίζει μία συμμετρική μετωποκροταφική αραίωση καθώς και ελαφρά απώλεια των τριχών κατά μήκος της πρόσθιας γραμμής (τύπος Ι). Κατά την τρίτη δεκαετία, υπάρχει επιδείνωση και μερική απώλεια των τριχών της κορυφής (τύπος ΙΙ). Με την αύξηση της ηλικίας η απώλεια γίνεται εντονότερη και στις δύο θέσεις με τάση συνένωσης (τύπος ΙΙΙ). Στον τύπο ΙV γίνεται συνένωση των δύο θέσεων και πλήρης απογύμνωση της βρεγματικής περιοχής. Τέλος στον τύπο V παραμένει μόνο μία περιφερειακή ζώνη τριχώματος.

Στις γυναίκες η ανδρογενετική αρχίζει αργότερα και εξελίσσεται βραδύτερα. Αρχικά, η εικόνα είναι τύπου διάχυτης αραίωσης στην κορυφή. Ο τύπος Ι αναπτύσσεται στο 25% των γυναικών στην ηλικία των 40 χρόνων και μπορεί να συνοδεύεται από υπερτρίχωση (έκτοπη τριχοφυία) Αλωπεκία τύπου IV & V στις γυναίκες είναι εξαιρετικά σπάνια. Η παραγωγή της τεστοστερόνης μπορεί να είναι αυξημένη.

Θεραπευτικά στις γυναίκες μπορούν να χορηγηθούν τοπικά σκευάσματα με ορμόνες, στα αρχικά στάδια. Επίσης, η χορήγηση μινοξιδίλης ή βαλεριανής οιστραδιόλης μπορεί να βοηθήσει και τα δυο φύλα. Μπορεί, επίσης, να εφαρμοσθεί μεταμόσχευση τριχών στους άνδρες (αυτομοσχεύματος από την ινιακή χώρα) όταν η κατάσταση συνδυάζεται με επαγγελματικά προβλήματα.

Στις μη ουλωτικές αλωπεκίες θα αναφέρουμε και την τριχοτιλλομανία που συνήθως αφορά παιδιά 4-10 ετών ή και εφήβους. Συνήθως οι πλάκες είναι μονήρεις και το μέγεθος είναι μικρό ή σπάνια μπορεί ν αφορά και όλο το τριχωτό της κεφαλής. Η πλάκα έχει συνήθως αφύσικο σχήμα. Μπορεί να αφορά και φρύδια ή βλεφαρίδες. Η διαφορετική διάγνωση θα πρέπει να γίνει από τη γυροειδή και από τις δερματοφυτίες του τριχωτού της κεφαλής (μυκητιάσεις).

Θεραπεία: Ενημέρωση ασθενούς και γονέων με σκοπό την προσπάθεια διακοπής της συνήθειας.

ΟΥΛΩΤΙΚΕΣ ΑΛΩΠΕΚΙΕΣ: Η ουλωτική αλωπεκία είναι το τελικό στάδιο παθολογικών καταστάσεων οι οποίες προκαλούν καταστροφή των τριχοθυλάκων και μη ανατάξιμη αλωπεκία.

Αίτια:

1. Διαταραχές ανάπτυξης και κληρονομούμενα νοσήματα.
2. Βλάβες από φυσικά αίτια: μηχανικά, τραύματα, εγκαύματα, ακτινοδερματίτις.
3. Μικροβιακές φλεγμονές: μικρόβια, μύκητες, βακτηριακές λοιμώξεις (φυματώδης λύκος, λέπρα, σύφιλη, δοθιήνας, ψευδάνθραξ, θυλακίτις, νεκρωτική ακμή, λεϊσμανίαση, ιογενείς λοιμώξεις.
4. Νεοπλασίες: βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, ουλωτικό βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, μεταστατικά καρκινώματα.
5. Διάφορες άλλες δερματοπάθειες αγνώστου αιτιολογίας: λειχήνας, ερυθηματώδης λύκος, σκληροδερμία, σαρκοείδωση, θυλακική βλεννίνωση κλπ.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Θεραπεία υποκείμενης νόσου.

Κάποιες φορές για τη διάκριση του είδους της αλωπεκίας υπάρχει δυσκολία. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις βοηθά το τριχοριζόγραμμα, το οποίο παριστά εξέταση τριχών 50-100 από μια περιοχή του τριχωτού της κεφαλής, στο μικροσκόπιο. Πολλές φορές, το τριχοριζόγραμμα θεωρείται απαραίτητο για να κριθεί και η πορεία της αλωπεκίας. Σε άλλες διαγνωστικές δυσκολίες βοηθά η βιοψία δέρματος και η μελέτη των τριχών με κοινό μικροσκόπιο ή πολαρομικροσκόπιο, η μελέτη του ελεύθερου άκρου της τρίχας ή του περιτριχίου. Έγκαιρα θα πρέπει να εξετάζεται ο ασθενής από το γιατρό ειδικά στις περιπτώσεις των ουλωτικών αλωπεκιών γιατί το ψυχολογικό πρόβλημα της εμφάνισης πολλές φορές πολύ δύσκολα επιλύνεται.

Τέλος οι βαφές μαλλιών (εκτός από τις φυτικές), περμανάντ, σαμπουάν, σεσουάρ, έλξη των τριχών κλπ, προκαλούν βλάβες στις τρίχες επιδεινώνοντας την κατάσταση.