Οι καταστάσεις εγρήγορσης ενός βρέφους

Ο Στέλιος Παπαβέντσης, M.R.C.P.C.H., D.C.H. I.B.C.L.C. Παιδίατρος - Πιστοποιημένος Σύμβουλος Θηλασμού και Γαλουχίας, αναφέρει τι πρέπει να γνωρίζουμε για την φυσιολογική συμπεριφορά ενός βρέφους.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις διαφορετικές καταστάσεις εγρήγορσης ενός βρέφους. Για να κατανοήσουμε και να μάθουμε το παιδί μας, θα πρέπει από την πρώτη μέρα να μάθουμε να αφουγκραζόμαστε τα σημάδια που εκπέμπει κάθε φορά, έχοντας κατά νου βασικές γνώσεις για την φυσιολογική συμπεριφορά των βρεφών.
Κάθε μωρό βιώνει έξι διαφορετικές καταστάσεις εγρήγορσης κατά τη διάρκεια του 24ωρου:

1. Βαθύ ύπνο ή nonREM

Χεράκια, πόδια και ματάκια δεν κινούνται καθόλου. Κρατάει λίγο σε σύγκριση με τους ενήλικες. Συχνά οι γονείς εκπλήσσονται όταν ανακαλύπτουν ότι το μερικών εβδομάδων μωρό τους δεν κοιμάται πολύ. Στην πραγματικότητα, ο βαθύς ύπνος είναι φυσιολογικό να είναι σύντομος στα μωρά, 5-10 λεπτά σε κύκλους 4 ωρών.

2. Ελαφρύ ύπνο ή REM

Το μωρό κοιμάται ανήσυχο με τινάγματα, κινήσεις των ματιών κάτω από τα βλέφαρα, φωνούλες. Τα νεογέννητα ξοδεύουν τον περισσότερο χρόνο τους σε αυτήν την κατάσταση. Αυτό σημαίνει ότι τα φυσιολογικά μωρά περνούν πάνω από 10 ώρες το 24ωρο βλέποντας όνειρα! To ξύπνημα από αυτήν την κατάσταση επέρχεται πολύ εύκολα. Ο ελαφρύς ύπνος είναι πολύ σημαντικός για την ανάπτυξη των μικρών μας και για την εγκεφαλική τους ωρίμανση.

3. Κατάσταση της υπνηλίας

Το μωρό έχει ξυπνήσει αλλά είναι νωθρό, δεν απαντά ζωηρά στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Κοιτάζει στο κενό, δεν είναι ακόμα έτοιμο να επικοινωνήσει μαζί μας.

4. Κατάσταση ήρεμης εγρήγορσης (quiet alert)

Το μωρό είναι ήσυχο και δεκτικό προς τον έξω κόσμο. Είναι ώρα για παιχνίδι και «κουβεντούλα» με τους γονείς! To παιδί σε αυτήν τη φάση ανοίγει τις κεραίες του προς τον έξω κόσμο, μαθαίνει από το περιβάλλον του.

5. Κατάσταση ανησυχίας (active alert)

Το μωρό κάνει έντονες κινήσεις χεριών και ποδιών, φωνούλες διαμαρτυρίας, κλαίει διακεκομμένα. Φαίνεται να πεινάει, να βαριέται ή, αντίθετα, να κουράστηκε από τα υπερβολικά ερεθίσματα.

6. Κατάσταση κλάματος

Το μωρό κλαίει έντονα και συνεχόμενα. Χρειάζεται άμεση και κατάλληλη απόκριση στις ανάγκες του. Η μαμά πρέπει να απαντήσει με αγκαλιά, φαγητό, απαλή φωνή.

Το νεογέννητο θα δεχθεί το στήθος πιο εύκολα και θα θηλάσει πιο αποτελεσματικά εάν βρίσκεται στη δεύτερη, τρίτη ή τέταρτη κατάσταση, δηλαδή εάν βρίσκεται σε ελαφρύ ύπνο, μόλις ξύπνησε ή είναι σε κατάσταση ήρεμης εγρήγορσης.

Δε θα δεχθεί το στήθος στην πρώτη κατάσταση του βαθύ ύπνου, ενώ θα θηλάσει προβληματικά, ανήσυχα στην πέμπτη και την έκτη, δηλαδή στην ανησυχία και στο κλάμα. Άρα δεν ταΐζουμε τα νεογέννητα όποτε κλαίνε, αλλά πολύ πριν φτάσουν σε αυτήν την κατάσταση, ώστε να προλάβουμε κακή τοποθέτηση και πιάσιμο της θηλής, πληγωμένες θηλές και ανεπαρκή απομάκρυνση του γάλακτος.

Έρευνες δείχνουν ότι τα μωρά που θηλάζουν επιδεικνύουν από τις πρώτες ημέρες της ζωής μεγαλύτερη νευρολογική ωριμότητα και έχουν την ικανότητα να ρυθμίζουν καλύτερα τις καταστάσεις εγρήγορσης. Ένα πρόωρο, στην τυπική του συμπεριφορά, τη μια στιγμή φαίνεται να κοιμάται βαθιά, την επόμενη κλαίει δυνατά για να επιστρέψει αμέσως σε ύπνο.

Αυτές οι απότομες μεταβάσεις αποτελούν ένδειξη ανωριμότητας στην συμπεριφορά του. Όσο το μωρό μεγαλώνει, τόσο ομαλότερα, πιο σταδιακά και χωρίς εκνευρισμούς μαθαίνει να ρυθμίζει τη μετάβαση από το βαθύ ύπνο στον ελαφρύ ύπνο έως την ήρεμη εγρήγορση. Το ώριμο μωρό που θηλάζει περνάει λίγο χρόνο σε κατάσταση νωθρότητας, θηλάζει, πέφτει σε ελαφρύ ύπνο, θηλάζει λίγο ακόμα και κοιμάται ήσυχα, βαθιά.

Η κατανόηση των καταστάσεων εγρήγορσης δεν είναι βασική μόνο για την επιτυχία του θηλασμού αλλά και γενικότερα για τη γονεική φροντίδα, για καλύτερο ύπνο, για πιο πλούσια αλληλεπίδραση με το παιδί. Βοηθάει τους γονείς να αποκρυπτογραφήσουν τα μηνύματα του μωρού τους, να καταλάβουν πότε πρέπει να το ταΐσουν, πότε μπορούν να παίξουν μαζί του, πότε, αντίθετα, είναι καλύτερο να αποσύρουν τα πολλά ερεθίσματα και να το κοιμίσουν.

Γονείς με κατάλληλες, άμεσες απαντήσεις στα σημάδια του μωρού τους απολαμβάνουν το ρόλο τους περισσότερο και προσκολλώνται βαθύτερα στο παιδί τους. Μωρά που μεγαλώνουν με τέτοιους γονείς εμφανίζουν μέγιστη ψυχοκινητική και σωματική ανάπτυξη, κοινωνικές δεξιότητες και λιγότερες συμπεριφορές άγχους.

Οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να διδάσκουν στους γονείς πώς να ερμηνεύουν και να αποκρίνονται στους ειδικούς τρόπους επικοινωνίας του μωρού τους, ήδη από τις πρώτες μέρες της ζωής.