Καρκίνος του προστάτη και πρόληψη

Η Dr. Αναστασία Μοσχοβάκη, Ιατρός - Ειδική Παθολόγος εξηγεί τους παράγοντες κινδύνου, καθώς και διατροφικούς τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισης της νόσου.

O καρκίνος του προστάτη αποτελεί σήμερα τον πιο συχνό καρκίνο που προσβάλλει τους άνδρες. Η συχνότητα αυξάνει με την ηλικία. Ο καρκίνος του προστάτη έχει μακρά κλινική πορεία και είναι χωρίς συμπτώματα επί μακρόν. Οι περισσότεροι όγκοι του προστάτη είναι αδενοκαρκινώματα. Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις ξεκινούν από την περιφέρεια, ενώ ένα μικρό ποσοστό εμφανίζεται στην κεντρική και τη μεταβατική ζώνη του αδένα.

Η υπερμεθυλίωση του γονιδίου GSTP1, έχει ως αποτέλεσμα την διαταραχή της λειτουργίας ενός γονιδίου που αποτοξινώνει καρκινογόνα και είναι μία αρχική διαταραχή. Το γονίδιο του ανδρογονικού υποδοχέα, το γονίδιο του κυτοχρώματος P450, το γονίδιο του στεροειδούς SRD5A2 και τα ανδρογόνα έχουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του καρκίνου. Αρκετές έρευνες γίνονται για τους παράγοντες που εμπλέκονται στις αλλοιώσεις αυτές, πριν εμφανιστεί ο καρκίνος και στην διαδικασία της καρκινογένεσης.

Η κλινική επίπτωση του καρκίνου είναι υψηλή στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη και χαμηλή στις χώρες της Ανατολής. Οι μαύροι κάτοικοι των ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα ευπρόσβλητοι. Όπως και με τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες, η επίπτωση του καρκίνου του προστάτη σε άρρενες ασιάτες ασθενείς, αυξάνεται όταν μετακομίσουν σε δυτικό περιβάλλον, με την υιοθέτηση δυτικών διατροφικών προτύπων και συνηθειών καθημερινότητας.

Έρευνες έχουν αναδείξει τον σημαντικό ρόλο της κληρονομικότητας στο καρκίνωμα αυτό. Η πιθανότητα να αρρωστήσει κάποιος από το καρκίνωμα αυτό αυξάνεται σημαντικά εάν ένας ή περισσότεροι συγγενείς πρώτου βαθμού έχουν προσβληθεί από το καρκίνωμα αυτό.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις το 40% των καρκίνων πρώιμης έναρξης είναι κληρονομικοί. Οι πολυκυκλικοί υδρογονάνθρακες που σχηματίζονται όταν μαγειρεύονται τα κόκκινα κρέατα, αυξάνουν σύμφωνα με μελέτες τον κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου αυτού. Η αυξημένη πρόσληψη λίπους, ιδιαίτερα κορεσμένου λίπους, αυξάνει την πιθανότητα προσβολής από το καρκίνωμα.



Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα είναι στερεά σε θερμοκρασία δωματίου και περιέχονται κατά κύριο λόγο σε ζωικά τρόφιμα (π.χ. κόκκινο κρέας, κρέμα γάλακτος, σκληρά τυριά ) και σε χημικώς κατεργασμένα τρόφιμα και φυτικά λάδια (πχ. μαργαρίνες).

Η υπερκατανάλωση φυτικού λίπους (πχ. σπορέλαια) δεν είναι επίσης αθώα. Οι μηχανισμοί που εμπλέκονται είναι σύνθετοι και όχι απολύτως γνωστοί. Σύμφωνα με ορισμένους επιστήμονες, με δεδομένο ότι καρκινογόνα κατάλοιπα από την βιομηχανία φάρμακα τοξίνες από την ανθρώπινη δραστηριότητα εντομοκτόνα παρασιτοκτόνα μυκητοκτόνα, είναι λιποδιαλυτά, εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα και συσσωρεύονται στο λίπος.

Ιδιαίτερα μάλιστα ο λιπώδης ιστός των ζώων που τρέφονται με τις μολυσμένες ζωοτροφές, έχει υψηλές συγκεντρώσεις των καρκινογόνων. Στη συνέχεια μέσω της κατανάλωσης των λιπαρών αυτών ουσιών, τα καρκινογόνα συρρέουν στο ανθρώπινο σώμα, όπου ασκούν σε βάθος χρόνου την τοξική τους επίδραση.

Οι φυτικές ίνες περιέχονται στα τρόφιμα φυτικής προέλευσης και μπορούν να απορροφούν και να αδρανοποιούν ορισμένους προαγωγούς της καρκινογένεσης. Η lycopene είναι ένα φυσικό ρετινοειδές που ευρίσκεται σε αυξημένη συγκέντρωση στις ντομάτες και η isothiocyanate sulfuraphane που ευρίσκεται σε ανθοκραμβοειδή λαχανικά, τονώνουν τις ανοσολογικές διεργασίες και τις αμυντικές εφεδρείες του προστατικού ιστού.

Τα καροτενοειδή είναι φυτικές ουσίες που προστατεύουν τα φυτικά κύτταρα από τις βλάβες και έχουν αντιοξειδωτικό ρόλο στους ανθρώπινους ιστούς. Αυξημένες συγκεντρώσεις ευρίσκονται στα καρότα, στις γλυκοπατάτες, στα βερίκοκα, στα κίτρινα και πράσινα λαχανικά. Το σελήνιο επηρεάζει την αντιοξειδωτική κατάσταση του οργανισμού. Αυξημένες συγκεντρώσεις ευρίσκονται σε κρέατα, θαλασσινά, αυγά, ξηρούς καρπούς, πράσινα λαχανικά, πλήρη δημητριακά, φρούτα, όσπρια.

Η βιταμίνη Ε είναι απαραίτητη για την προστασία των κυτταρικών μεμβρανών. Αυξημένες συγκεντρώσεις ευρίσκονται στο φρέσκο φυτικό λάδι, στο ελαιόλαδο, στο φύτρο σταριού, στα πλήρη δημητριακά, στους ξηρούς καρπούς - φιστίκια. Η καθημερινή λήψη επαρκούς ποσότητας των παραπάνω ωφέλιμων συστατικών με τις τροφές συνδέεται με χαμηλότερη επίπτωση καρκίνου του προστάτη σύμφωνα με ορισμένες έρευνες.

Η τεχνητή προληπτική χορήγηση βιταμινών και ιχνοστοιχείων με τη μορφή συμπληρωμάτων, δεν ενδείκνυται στον υγιή οργανισμό, διότι η υπερβολική άθροιση βιταμινών και ιχνοστοιχείων έχει δυσμενή για τον οργανισμό αποτελέσματα. Παρόλα αυτά είναι χρήσιμη, σε ορισμένες περιπτώσεις και πρέπει να γίνεται υπό ιατρική παρακολούθηση κατά την διάρκεια της οποίας καθορίζεται η δόση και η διάρκεια της χορήγησης.

Η λήψη ανδρογόνων ορμονών που περιέχονται σε ορισμένα φάρμακα, που υποβοηθούν την γονιμότητα, την στύση ή την αύξηση του μυϊκού όγκου σε αθλητές αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Ορισμένα σκευάσματα που κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα, κυρίως μέσω του διαδικτύου, για τόνωση του οργανισμού, περιέχουν τέτοιες ορμόνες.

Ο ρόλος του PSA στην πρόληψη

Το PSA είναι ένας καρκινικός δείκτης, μια γλυκοπρωτείνη που παράγεται στον προστατικό ιστό. Αυξημένα επίπεδα PSA, παρατηρούνται σε προκαρκινικές καταστάσεις, στον καρκίνο, αλλά και σε μια σειρά καλοηθών παθήσεων, όπως είναι οι φλεγμονές και η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη. Δυστυχώς ορισμένα προστατικά καρκινώματα δεν συνοδεύονται από αυξημένο PSA. Παρά τα προβλήματα αυτά, το PSA, χρησιμοποιείται σήμερα σε ασθενείς πάνω από πενήντα ετών, αλλά και σε νεαρότερους ασθενείς υψηλού κινδύνου.

Ορισμένοι συμπληρωματικοί δείκτες όπως η πυκνότητα του προστατικού αντιγόνου, το ελεύθερο προστατικό αντιγόνο, ο ρυθμός αύξησης του προστατικού αντιγόνου, χρησιμοποιούνται για την διαφορική διάγνωση και την επιλογή των ατόμων που θα χρειαστούν τελικώς περαιτέρω έλεγχο με υπέρηχο ή βιοψία.