Η πρόληψη της τύφλωσης

Ο Θεόδωρος Φιλιππόπουλος, Μ.D. Χειρουργός Οφθαλμίατρος, Διπλ. American Board of Ophthalmology, εξειδικευμένος στο Γλαύκωμα Harvard Medical School, Ιατρικό Ινστιτούτο Οφθαλμολογίας Athens Vision, με αφορμή τη Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (Κατά της Τύφλωσης) 14 Οκτωβρίου, εξηγεί γιατί η προληπτική εξέταση των ματιών μας είναι σημαντική στη καταπολέμηση του προβλήματος.

Η Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (Κατά της Τύφλωσης) έχει καθοριστεί κάθε χρόνο τη δεύτερη Πέμπτη κάθε Οκτωβρίου, με πρωτοβουλία της Διεθνούς Επιτροπής για την Πρόληψη της Τύφλωσης, σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO). Φέτος η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Τύφλωσης γιορτάζεται στις 14 Οκτωβρίου.

Οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε το δώρο της όρασης δεδομένο και αν και βλέπουμε με συμπάθεια τους συναθρώπους μας που το έχουν απωλέσει δεν προβληματιζόμαστε σε ότι αφορά μέτρα που θα περιορίσουν το εύρος του προβλήματος τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κοινωνικού συνόλου. Την ίδια στιγμή όμως 45 εκατομμύρια άνθρωποι υπολογίζεται ότι είναι τυφλοί παγκοσμίως, ενώ σε αυτούς αθροίζονται 1-2 εκατομμύρια κάθε χρόνο. Και θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα 2/3 περίπου των περιστατικών αυτών είναι δυνητικά περιπτώσεις που θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί με κατάλληλες παρεμβάσεις ή προληπτικά μέτρα την κατάλληλη χρονική στιγμή.

Στα πλαίσια αυτά ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας (WHO) σε συνέργασία με πολλές διεθνείς μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) έχει ξεκινήσει το πρόγραμμα «Όραση 20/20» (www.vision2020.org) με στόχο να εξαλείψει τη δυνητικά αποτρέψιμη τύφλωση μέχρι το έτος 2020. Κατά τη διάρκεια των επόμενων 2 δεκαετιών υπολογίζεται ότι θα προληφούν ή θα αντιμετωπιστούν 100 εκατομμύρια περιπτώσεις τύφλωσης.

Οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούν τις πιο φτωχές περιοχές αναπτυσσόμενων χωρών στις οποίες ακόμα και η αντιμετώπιση απλών οφθαλμολογικών παθήσεων, όπως ο καταρράκτης, σκοντάφτει στην έλλειψη υποδομών, στην ανεπάρκεια υγειονομικού προσωπικού και στην αδυναμία προμήθειας του απαραίτητου υλικοτεχνικού εξοπλισμού.

Για παράδειγμα η προμήθεια του ενδοφακού που χρησιμοποιείται στην επέμβαση του καταρράκτη κοστίζει στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου κατασκευάζεται 110-120 δολλάρια ποσό πολλαπλάσιο του ετησίου κατά κεφαλήν εισοδήματος σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες.

Στη χώρα μας δύο από τα πιο σημαντικά προβλήματα απώλειας όρασης που θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί είναι η παιδική αμβλυωπία και το γλαύκωμα.

Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι τα παιδιά αντιπροσωπεύουν μία ειδική ομάδα και δεν παραπονούνται για απώλεια όρασης, όταν το πρόβλημα αφορά μόνο στο έναν οφθαλμό. Στην περίπτωση της αμβλυωπίας, ενώ ο οφθαλμός είναι ανατομικά και δομικά υγιής, η εικόνα δε φτάνει ακέραια και διαυγής στα κατάλληλα εγκεφαλικά κέντρα. Σαν αποτέλεσμα ο εγκέφαλος ποτέ δεν αναπτύσσει τα απαραίτητα κυκλώματα, ώστε να επεξεργαστεί εικόνες υψηλής ανάλυσης. Η μορφή αυτή της απώλειας όρασης είναι όμως αντιστρέψιμη με κατάλληλες παρεμβάσεις στην παιδική ηλικία, χρονική περίοδο κατά την οποία ο εγκέφαλος είναι εύπλαστος. Υπήρξε πολύ θετική η απόφαση των Ελληνικών αρχών να καταστήσουν υποχρεωτική την προληπτική εξέταση πριν την εγγραφή στο νηπιαγωγείο και το δημοτικό σχολείο.

Αντίθετα στην περίπτωση του γλαυκώματος δεν υπάρχει καμία οργανωμένη προσπάθεια πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης από τη Ελληνική πολιτεία. Το γλαύκωμα αφορά στις μεγαλύτερες ηλικίες και είναι η προοδευτική φθορά του οπτικού νεύρου, του καλωδίου, δηλαδή που μεταφέρει την οπτική πληροφορία προς τον εγκέφαλο.

Το γλαύκωμα εξελίσσεται με πολύ βραδύ ρυθμό και γι αυτό το λόγο είναι ασυμπτωματική νόσος μέχρι τα πολύ προχωρημένα στάδια. Συνδυάζεται τις περισσότερες φορές αλλά όχι πάντα με αυξημένη πίεση εντός του οφθαλμού (ενδοφθάλμια πίεση) και επηρεάζει σε μεγαλύτερο ποσοστό συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες όπως τους πρώτου βαθμού συγγενείς ασθενών με γλαύκωμα.

Για το λόγο αυτό, και επειδή εγκατεστημένες γλαυκωματικές αλλοιώσεις δεν είναι αντιστρεψιμες η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας συνιστά την προληπτική εξέταση όλων τον ανθρώπων με ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών, εφόσον υπάρχει συγγενής με γλαύκωμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι περίπου το ήμισυ των ασθενών με γλαύκωμα στην Ελλάδα είναι αδιάγνωστο αυτή τη στιγμή.

Επομένως, αν σκεφτούμε ότι κάθε 5 λεπτά ένας συνάνθρωπος μας χάνει την όρασή του, ας αναρωτηθούμε σήμερα... «Ποια ήταν η τελευταία φορά που υποβληθήκαμε σε προληπτική οφθαλμολογική εξέταση;».